12 Δεκεμβρίου 2023
Σχολικός εκφοβισμός (bullying): Πως να βοηθήσετε τα παιδιά να μην γίνουν θύματα ή θύτες
Ανάγνωση σε 3′
O θυμός είναι ένα συναίσθημα που έχουμε όλοι νιώσει με διάφορες αφορμές.
Ενδεικτικά, θυμώνουμε όταν συμβαίνει κάτι άδικο γύρω μας ή όταν κάποιος βλάψει αυτούς που αγαπάμε ή εμάς τους ίδιους κτλ . Ο θυμός είναι ένα δύσκολο συναίσθημα, που ακόμα κι οι ενήλικες δυσκολεύονται να διαχειριστούν και τον αφήνουν να τους κυριεύσει.
Τα μικρά παιδιά νιώθουν και αυτά θυμό και με τον αυθορμητισμό της ηλικίας, τον εξωτερικεύουν χωρίς όρια και ενδοιασμούς. Μερικά εκδηλώνουν επιθετική συμπεριφορά, άλλα κλείνονται στον εαυτό τους και “σιγοβράζουν” ενώ άλλα καταφέρνουν να επικοινωνήσουν αυτό που νιώθουν με τους γύρω τους και να το ξεπεράσουν. Η τρίτη περίπτωση είναι και η πιο υγιής, όμως δεν συναντάται συχνά στα σχολεία. Πολλά παιδιά που κουβαλούν το θυμό από το σπίτι τους και μη μπορώντας να τον διαχειριστούν ξεσπούν (θύτες) σε άλλα παιδιά και τα απειλούν, τα εκφοβίζουν, τα χτυπούν, τα κοροϊδεύουν ή τα εκβιάζουν. Από την άλλη μεριά, πολλά παιδιά, που δεν έχουν κατορθώσει να χτίσουν την αυτοπεποίθησή τους, κλείνονται στον εαυτό τους και είναι ανήμπορα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους (θύματα) ή να ζητήσουν βοήθεια.
Η ενδοσχολική βία κι ο ενδοσχολικός εκφοβισμός, είναι ένα φαινόμενο που απασχολεί σε μεγάλο βαθμό την ελληνική κοινωνία, και όχι άδικα. Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν φαινόμενα εκφοβισμού, είτε είναι θύματα είτε θεατές, έχουν πολύ μεγάλες πιθανότητες να αναπτύξουν ψυχικά και ψυχοσωματικά τραύματα. Δεν μιλάμε φυσικά, για το πείραγμα σε μια ομάδα φίλων, ούτε για έναν αστεϊσμό. Μιλάμε για τη συνεχή λεκτική, ψυχική και σωματική βία που ασκεί ένα παιδί σε ένα άλλο.
Τι μπορείτε να κάνετε όμως, για να βοηθήσετε τα παιδιά (σχολικής ηλικίας) να μην γίνουν θύματα ή θύτες;
Καθώς μιλάμε για παιδιά δημοτικού, δε μπορούμε να απαιτήσουμε από αυτά όταν τους πούμε Διαχειριστείτε το θυμό σας εκείνα να το κατανοήσουν και να το κάνουν. Ακόμα κι εάν πρόκειται για συνεργάσιμα και “εύκολα” στη διαχείριση παιδιά.
Το πρώτο βήμα είναι να δημιουργήσουμε ένα θετικό κλίμα εμπιστοσύνης που θα ξεκινάει από το σπίτι αλλά θα ολοκληρώνεται με τη βοήθεια του δασκάλου μέσα στην τάξη
Μέσα από διάφορες δραστηριότητες (πχ κολάζ, ζωγραφιές, χειρωνακτικές εργασίες, παραμύθια) ο δάσκαλος θα πρέπει να περάσει σε όλα τα παιδιά το μήνυμα ότι μια τάξη λειτουργεί σαν μια δεμένη οικογένεια και σαν μια ομάδα με κοινούς στόχους που πρέπει να αλληλουποστηρίζεται. Ο δάσκαλος θα πρέπει να εξηγήσει ότι σε μια ομάδα όλα τα μέλη είναι ισότιμα μεταξύ τους και έχουν ανάλογα δικαιώματα κι ευθύνες. Μια καλή βάση, είναι ένα συμβόλαιο συμφωνίας, όπου κάθε μαθητής θα καταγράψει το δικό του όρο για αυτά που θα ήθελε ή δεν θα ήθελε να γίνονται μέσα στην τάξη. Όταν όλα τα παιδιά υπογράψουν, σημαίνει ότι όποιος παραβεί τους όρους. θα πρέπει να είναι έτοιμος να υποστεί και τις συνέπειες.
Ένα σημαντικό βήμα, είναι οι μαθητές να “εκπαιδευτούν” να εκφράζουν αυτά που νιώθουν και σκέφτονται.
Προφανώς, η προσπάθεια θα πρέπει να έχει ξεκινήσει από το σπίτι αλλά η συμμετοχή του σχολείο είναι εξίσου σημαντική. Άλλωστε στο χώρο του σχολείου βρίσκει έδαφος ο εκφοβισμός και η καταπίεση. Ο φόβος είναι εχθρός της αλήθειας και μπλοκάρει τη συμπεριφορά των παιδιών ενώ παράλληλα ενισχύει τους θύτες καθώς τους εξασφαλίζει “εχεμύθεια”
Η αρχή της λύσης του συγκεκριμένου προβλήματος είναι ο ανοιχτός διάλογος.
Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να εκφράζονται αλλά και να ακούν τους συμμαθητές τους πριν μιλήσουν, να σέβονται την άποψη τους και να απαντάνε με ηρεμία και επιχειρήματα. Όταν ο θυμός περάσει από το φίλτρο της συζήτησης και όταν η ομάδα ακούσει πως πραγματικά νιώθουν τα μέλη της, τα πράγματα αλλάζουν προς το καλύτερο.
Στην περίπτωση τώρα που τα παιδιά γίνουν θεατές ενός περιστατικού εκφοβισμού, όπου πχ ένα παιδί χτυπά ή σπρώχνει ένα συμμαθητή του θα πρέπει να τα έχετε ενισχύσει τόσο ώστε να μπορέσουν να αντιδράσουν σωστά και να καταγγείλουν το συμβάν χωρίς να νιώσουν ότι “καρφώνουν” τους συμμαθητές τους ή να φοβηθούν ¨αντίποινα”. Παρόλο που θα πρέπει εκπαιδεύετε τα παιδιά να υπερασπίζονται τον εαυτό τους, δεν πρέπει να τα συμβουλεύετε να απαντούν με βία. Το πιο σωστό είναι να τους προτείνετε απομακρυνθούν από το περιστατικό και να το αναφέρουν άμεσα σε κάποιον ενήλικα που βρίσκεται κοντά. Η βία γεννάει βία και τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους καταστάσεις με ενήλικο τρόπο.
Τέλος, το σχολείο οφείλει να προστατεύει τα θύματα και να επαναφέρει τους θύτες στην τάξη. Πριν προχωρήσει σε αυστηρές ποινές, θα πρέπει να ερευνήσει το παρελθόν των θυτών και να εντοπίσει την πραγματική αιτία του κακού. Συχνά τα παιδιά που θέλουν να πονέσουν κάποιον, πονάνε τα ίδια πολύ περισσότερο. Προφανώς αυτό δεν δικαιολογεί τις πράξεις τους αλλά βοηθά στην ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος.