Πώς να μάθω στο παιδί μου να είναι ανεξάρτητο

Όταν πρωτο–γινόμαστε γονείς, καμιά φορά βρίσκουμε ιδιαίτερη ικανοποίηση στο να φροντίζουμε τα παιδιά μας. Να τα πλένουμε, να τα ντύνουμε, να τα ταΐζουμε κ.ο.κ., και αυτό είναι απόλυτα κατανοητό. Αν όμως καταλάβουμε ότι αυτό το κάνουμε όχι για το παιδί μας, αλλά για εμάς,είναι δική μας προσωπική ανάγκη, τότε μπορεί να αναθεωρήσουμε. Η συνεχής εξυπηρέτηση των παιδιών μας όταν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, είναι αντιπαραγωγική, και έχει συνέπειες – δίνει στα παιδιά μας το μήνυμα ότι είναι αβοήθητα και εξαρτημένα από τη φροντίδα μας. Ένα παιδί που το εξυπηρετούν μονίμως, μπορεί να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι όταν δεν το εξυπηρετούν, δεν το αγαπούν.

Άρα, ιδανικά, θα πρέπει μόλις το παιδί έχει φτάσει σε ηλικία ώστε να μπορεί να κατακτήσει μία δεξιότητα, να το αφήσουμε να την τελειοποιήσει ώσπου να την κάνει κτήμα του. Μόλις ένα παιδί φτάσει στο σημείο να κάνει κάτι χωρίς τη βοήθειά μας, τότε θα πρέπει να αποσυρθούμε και να το αφήσουμε να το κάνει πλέον μόνο του.

Πώς ξέρουμε λοιπόν ότι ένα παιδί έχει φτάσει στην ηλικία για να μπορέσει να κάνει κάτι μόνο του; Πρέπει να γίνουμε ειδικοί στα διάφορα αναπτυξιακά στάδια των παιδιών; Όχι. Υπάρχει και εδώ ένας κανόνας που μπορεί να μας φανεί χρήσιμος:

Μόλις το παιδί επιχειρήσει κάτι για πρώτη φορά, τότε ξέρουμε ότι έχει έρθει η ώρα να το εξασκήσει για να το μάθει καλά, και να το κάνει μόνο του από εκεί και πέρα.

Από τη βρεφική ήδη ηλικία, τα παιδιά μας μάς δείχνουν σημάδια ότι θέλουν να κάνουν κάποια πράγματα μόνα τους. Μπορεί επειδή είναι μικρά, να υποθέτουμε αυτόματα ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν, ή να τα βοηθάμε στην πρώτη δυσκολία που συναντούν – επειδή εμείς μπορούμε.

Μπορεί να χρειάζονται εκπαίδευση, επίβλεψη, ενθάρρυνση και ευκαιρίες για πρακτική – τα οποία θα πρέπει να τους τα παρέχουμε απλόχερα. Όμως, δεν έχουμε το δικαίωμα να κάνουμε τα πάντα για αυτά, στερώντας τους την δυνατότητα να εξασκηθούν ώστε να τα καταφέρουν μόνα τους. Ούτε θα πρέπει να επαναπαυόμαστε στη σκέψη ότι κάποια στιγμή θα τα κάνουν μόνα τους.’ Όχι, έχει σημασία να τα καταφέρουν τη στιγμή που είναι έτοιμα.

• Μόλις το μωρό πιάσει το κουτάλι στο χέρι του για να πειραματιστεί με το φαγητό του, το αφήνουμε να πασαλειφθεί και να μάθει. Μέσα σε λίγες μέρες, μπορεί να τρώει πια μόνο του.
• Μόλις το παιδί επιχειρήσει να ανέβει τη δύσκολη σκάλα στην παιδική χαρά, το αφήνουμε να σκαρφαλώσει και είμαστε δίπλα του για να το πιάσουμε αν πέσει – χωρίς όμως να το κρατάμε για να την ανέβει, ή να του υπενθυμίζουμε συνεχώς να προσέχει. Λίγα λόγια με μερικές απλές οδηγίες αρκούν: ‘Βάλε το ένα πόδι εδώ, και το άλλο εκεί. Θα δεις, θα τα καταφέρεις.’
• Όταν το παιδί βρεθεί σε σημείο όπου διατρέχει κάποιον μικρό κίνδυνο, το αφήνουμε να αντιληφθεί τον κίνδυνο και είμαστε δίπλα του σε περίπτωση που χρειαστεί να επέμβουμε. Πχ. αν βρίσκεται σε κάποιο ψηλό σημείο μίας τσουλήθρας από την οποία μπορεί να πέσει, δεν το απομακρύνουμε κατευθείαν χωρίς λόγο από τον φόβο μας μήπως πέσει. Περιμένουμε να δούμε πώς θα αντιδράσει εν’όψει του κινδύνου και επεμβαίνουμε μόνο σε περίπτωση που ετοιμάζεται να βουτήξει στο κενό – κάτι που είναι πολύ απίθανο να κάνει ακόμα και ένα μικρό μωρό. Τις πρώτες φορές μπορούμε να του εξηγήσουμε ότι αν πέσει από ψηλά θα χτυπήσει πολύ, και να το αφήσουμε εκεί. Σε στιγμές πραγματικού κινδύνου όπως το να περάσει το δρόμο ή να κολυμπήσει μόνο του, φυσικά ελέγχουμε απόλυτα τις κινήσεις του χωρίς καμία έκπτωση. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ζωή του είναι στα χέρια μας.
• Αν το παιδί απομακρυνθεί από εμάς σε έναν κλειστό χώρο, όπως μία περιφραγμένη παιδική χαρά, ένας παιδότοπος, κτλ., δεν το κυνηγάμε ακατάπαυστα. Το αφήνουμε να απομακρυνθεί ακολουθώντας το με το βλέμμα μας, για να σιγουρευτούμε ότι θα επιστρέψει και πάλι σε εμάς. Αν το χάσουμε από το οπτικό μας πεδίο, μπορούμε να σηκωθούμε να το αναζητήσουμε διακριτικά μέχρι να το εντοπίσουμε, και να γυρίσουμε πάλι στη θέση μας.
• Αν το παιδί δυσκολεύεται με μία δεξιότητα όπως είναι το ντύσιμο, εφόσον έχουμε καταλάβει ότι μπορεί να ντυθεί μόνο του και του έχουμε δείξει τα βασικά, πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να του δώσουμε χώρο. Αν μάς ζητήσει βοήθεια, πριν την παρέχουμε, μπορούμε να το ενθαρρύνουμε. ‘Σίγουρα μπορείς, προσπάθησε πάλι.’ ‘Δεν είναι καθόλου εύκολο αυτό που κάνεις.’ Τα παιδιά βρίσκουν ικανοποίηση στο να τα εξυπηρετούμε. Το να απαιτούν τις υπηρεσίες μας και να τις έχουν, τούς δίνει μία αίσθηση δύναμης. Αλλά απολαμβάνουν ακόμα περισσότερο το να πετυχαίνουν πράγματα με τις δικές τους δυνάμεις, και να έχουν ευκαιρίες να είναι χρήσιμα. Όσο ένα παιδί μεγαλώνει, η φυσική του τάση είναι να προσπαθεί να κάνει περισσότερα πράγματα για τον εαυτό του και για τους άλλους. Αν δεν προσέξουμε τη στάση μας, αυτή η τάση μπορεί να υπονομευθεί, λόγω της υπερπροστασίας μας και της συνεχούς εξυπηρέτησης του παιδιού, τις στιγμές που είναι άτοπη και αχρείαστη.
• Αν το παιδί θέλει να παίξει με μία παρέα παιδιών που δεν γνωρίζει, το αφήνουμε να βρει τον τρόπο να μπει μόνο του στην παρέα, χωρίς να το πιέσουμε και χωρίς να πιέσουμε τα άλλα παιδιά να το δεχτούν. Αν θέλει πραγματικά να δοκιμάσει, θα το κάνει.

Το να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να ανεξαρτητοποιηθούν θέλει πολύ θάρρος από μέρους μας. Θέλει θάρρος το να δούμε το παιδί μας να απορρίπτεται από μία παρέα παιδιών και να μην ανακατευόμαστε. Θέλει θάρρος να μην αρπάξουμε κατευθείαν το παιδί μας από ένα ψηλό σημείο απ’όπου μπορεί να πέσει. Θέλει θάρρος ακόμα και το να αποφασίσουμε πως θα μαζεύουμε το φαγητό του μωρού από το πάτωμα για ορισμένες μέρες.

Το να εμπνεύσουμε στα παιδιά μας την ανεξαρτησία, δεν είναι απλό να γίνει, και δεν γίνεται από μόνο του. Χρειάζεται να το αποφασίσουμε και να το πράξουμε συνειδητά.

Μπορεί. Μπορεί και όχι. Αν επαναπαυόμαστε στη σκέψη ότι τα παιδιά μας θα τα κάνουν όλα έτσι κι αλλιώς μόνα τους όταν μεγαλώσουν, κινδυνεύουμε να τους στερήσουμε σημαντικές δεξιότητες ζωής.

Ναι, κάποια στιγμή τα παιδιά μας θα μάθουν να ντύνονται μόνα τους, δε θα τα ντύνουμε πάντα εμείς. Θα έχουν μάθει όμως και να βασίζονται αποκλειστικά στις δυνάμεις τους; Να πιστεύουν στον εαυτό τους και να αντιμετωπίζουν με θάρρος τις προκλήσεις; Να ξεπερνούν αβίαστα τις απογοητεύσεις τους; Να ρισκάρουν χωρίς να σκέφτονται τι έχουν να χάσουν; Να βλέπουν με θετικό μάτι τους ανθρώπους και να μην τους φοβούνται;

Παραχωρήστε λοιπόν με θάρρος αυτό το κουτάλι στο μωρό, γιατί ο μελλοντικός ενήλικος που έχετε μπροστά σας είναι άγνωστο το πού μπορεί να φτάσει, αν αποφασίσετε να τον αφήσετε.