12 Δεκεμβρίου 2023
Πριν φωνάξετε στο παιδί σας, κάντε αυτό
Ανάγνωση σε 5′
Σε κανέναν δεν αρέσει να του φωνάζουν, είτε είναι μικρός, ή μεγάλος
Οι φωνές μειώνουν τον άλλον, τον πληγώνουν και υπονομεύουν την αξιοπρέπειά του. Λίγη αξιοπρέπεια μένει και σε αυτόν που φωνάζει, αφότου έχει τελειώσει με τη ‘δουλειά του.’
Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι φωνές προς τα παιδιά μας φέρνουν το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που θέλουμε. Σπάνια οδηγούν σε υπακοή, και αν το κάνουν, θα είναι μόνο προσωρινά. Μάλιστα, η λεκτική επιθετικότητα απέναντι στα παιδιά ενισχύει την κακή συμπεριφορά. Τα παιδιά επαναστατούν μέσα τους και αναζητούν τρόπους για να πατσίσουν μαζί μας. Επομένως, μετά τις φωνές, το παιδί είναι πιθανό να αναζητήσει κάποιον άλλο τρόπο να μάς προκαλέσει και να μάς κάνει να ασχοληθούμε μαζί του.
Αν πούμε όμως σε οποιονδήποτε γονιό ότι οι φωνές είναι απολύτως περιττές, δυσκολεύεται να το πιστέψει. Γιατί τις μεταχειρίζεται συνήθως σαν μία ύστατη λύση, όπου δεν ξέρει πια τί άλλο να κάνει. Υπάρχει όμως κάτι που μπορεί να κάνει για να γλιτώσει από οποιαδήποτε επιθετική συμπεριφορά απέναντι στο παιδί του: η σύνδεση της πράξης του παιδιού με την συνέπεια της πράξης.
Όταν το παιδί κάνει κάτι που για τον γονιό δεν είναι αποδεκτό, ο καλύτερος τρόπος να το σταματήσει είναι να το βοηθήσει να βιώσει τη συνέπεια της πράξης του. Κάτι που φυσικά δεν θα είναι η τιμωρία ή κάτι που τού επιβάλλει ο γονιός. Θα πρέπει να είναι κάτι που του επιβάλλει η κατάσταση.
Για παράδειγμα:
- Αν φωνάζει και ενοχλεί, θα πρέπει να απομακρυνθεί από τον χώρο.
- Αν ενοχλεί άλλα παιδάκια στο κοινωνικό του περιβάλλον, θα πρέπει να απομακρυνθεί από τον χώρο (πχ. την παιδική χαρά)
- Αν δεν φάει, θα πεινάσει μέχρι το επόμενο γεύμα.
- Αν φωνάζει επειδή δεν του πήραμε κάτι στο σούπερ μάρκετ, την επόμενη φορά δεν θα μπορεί να έρθει μαζί μας στο σούπερ μάρκετ. Θα πρέπει να του δώσουμε την ευκαιρία να έρθει όχι την επόμενη, αλλά την παραεπόμενη φορά που θα πάμε, για να δοκιμάσει ξανά.*
- Αν δεν κλείνει την τηλεόραση/τάμπλετ κτλ. στο συμφωνημένο χρόνο, θα πρέπει να του τα κλείνουμε εμείς.
- Αν δεν φοράει το καπέλο του στον ήλιο, θα πρέπει να μείνει στη σκιά.
- Αν χαλάει τα παιχνίδια του, τα χαλασμένα παιχνίδια πετιούνται.
- Αν δεν μαζεύει τα πράγματά του, δεν θα ξέρει που βρίσκονται.
- Αν δεν πλύνει τα δόντια του, δεν θα μπορεί να φάει γλυκά την επόμενη μέρα.
Όλα τα παραπάνω είναι άμεσες συνέπειες των πράξεών του και έχει σημασία να επιβληθούν στο παιδί χωρίς την παραμικρή φωνή ή άλλη μέθοδο που χρησιμοποιούμε για να συμμορφώσουμε τα παιδιά μας με την τάξη.
Μπορούμε να πούμε απλά σε φιλικό τόνο πχ. ‘αφού δεν φοράς το καπέλο σου, θα πρέπει να μείνεις στη σκιά.’ Και να το αφήσουμε να αποφασίσει μόνο του για το τί θα κάνει στη συνέχεια. Αν συνεχίσει να βγαίνει προκλητικά στον ήλιο χωρίς καπέλο, θα πρέπει απλώς να το μεταφέρουμε στη σκιά κάθε φορά. Αν μετά από τρεις φορές συνεχίζει να το κάνει, θα πρέπει να γυρίσουμε σπίτι. Αυτό φυσικά έχει αντίκτυπο και σε εμάς ή στην παρέα που θα χάσουμε τη βόλτα στη θάλασσα ή αλλού. Όμως, το να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας σωστά, ενέχει κάποιες θυσίες που αξίζει και με το παραπάνω να τις κάνουμε. Εξάλλου, η προκλητική συμπεριφορά είναι απίθανο να επαναληφθεί την επόμενη φορά, δεδομένου ότι το παιδί ξέρει πώς στην προκειμένη περίπτωση αναγκάστηκε να γυρίσει σπίτι επειδή δεν δέχτηκε να βάλει το καπέλο. Είναι απίθανο δηλαδή να χρειαστεί να αλλάζουμε το πρόγραμμά μας συχνά προκειμένου να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας στη σωστή συμπεριφορά. Τα παιδιά μαθαίνουν γρήγορα και αντιλαμβάνονται ποιές εκβάσεις των διαφόρων καταστάσεων συμφέρουν και τα ίδια – πχ. το παιδί μάλλον θα προτιμούσε να μείνει στη θάλασσα αντί να πάει σπίτι, άρα την επόμενη φορά θα κάνει τη μικρή θυσία τού να φορέσει το καπέλο προκειμένου να μείνει στη θάλασσα.
Φυσικά, το να πούμε σε ένα παιδί π.χ. ότι αν δεν συμπεριφερθεί σωστά θα φύγουμε από έναν χώρο και τελικά δεν το κάνουμε, είναι άτοπο, καθώς το παιδί μαθαίνει ότι μπορεί να μάς αγνοεί. Αυτό άρα παίρνει τη μορφή απειλής, και μάλιστα απειλής χωρίς αντίκρισμα. Οι απειλές, εκτός του ότι είναι εν γένει αναποτελεσματικές γιατί έχουν αρνητική χροιά, προκαλούν επαναστατικότητα και αντιδραστικότητα στο παιδί. Μία απλή φράση ‘αφού δεν έχεις όρεξη να βάλεις το καπέλο σου, θα πάμε σπίτι,’ αρκεί. Τις απειλές το παιδί δεν τις δέχεται, τις συνέπειες των πράξεών του όμως τις δέχεται.
“Μία απλή φράση ‘αφού δεν έχεις όρεξη να βάλεις το καπέλο σου, θα πάμε σπίτι,’ αρκεί.”
Με λίγη φαντασία μπορούμε να σκεφτούμε σε κάθε περίπτωση ποιά συνέπεια δένει με την πράξη του παιδιού και να κινηθούμε αναλόγως. Αν κάποια συνέπεια είναι άσχετη με την πράξη, δεν καταφέρνουμε τίποτα. Δηλαδή το να πούμε στο παιδί ότι επειδή έκανε θόρυβο σε ένα πάρτυ δε θα φάει τούρτα, δεν θα συνεισφέρει τίποτα στην εκπαίδευσή του. Εκτός του ότι το παιδί δεν μπορεί να συνδέσει τα δύο (θόρυβος, τούρτα) ώστε να αποφύγει να κάνει θόρυβο σε κάποια μελλοντική περίσταση, αυτό δεν είναι συνέπεια της πράξης του, αλλά τιμωρία. Όταν κάνουμε θόρυβο ενοχλούμε τους άλλους και θα πρέπει να απομακρυνόμαστε για να μην τους ενοχλούμε. Αν απομακρύνουμε το παιδί, θα ξέρει ποιά θα είναι η συνέπεια που θα πρέπει να υποστεί την επόμενη φορά και κάθε άλλη φορά που θα κάνει θόρυβο και θα ενοχλεί τους άλλους.
Όποτε δεν μπορούμε να σκεφτούμε μία άμεση, λογική συνέπεια θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι την επόμενη φορά που θα μάς δοθεί η ευκαιρία. Σιγά σιγά θα εξοικειωθούμε με αυτή την τακτική και θα μπορούμε να βρίσκουμε πιο εύκολα λογικές συνέπειες τη στιγμή που θα τις χρειαζόμαστε.
Η μέθοδος αυτή, εκτός του ότι είναι αποτελεσματική, είναι πολύ πιο φιλική απέναντι στα παιδιά, αλλά και στους γονείς, οι οποίοι γλιτώνουν από περιττό στρες, στενοχώρια και τις αναπόφευκτες τύψεις που συχνά συνοδεύουν κάποιες συμπεριφορές τους απέναντι στα παιδιά.
Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να παρουσιάσουμε στο παιδί τη συνέπεια σαν τιμωρία: πχ. ‘αν δεν φας, δε θα φας τίποτα μέχρι το βραδινό!’ Όχι, απλώς από τη στιγμή που θα τελειώσει το παιδί το γεύμα του, ακόμα και αν δεν έφαγε τίποτα, δε θα πρέπει να του δώσουμε οτιδήποτε άλλο μέχρι το επόμενο γεύμα, και αν ζητήσει, θα του εξηγήσουμε ότι το επόμενο γεύμα είναι σε μερικές ώρες, πάντα σε πνεύμα φιλικό και ευχάριστο. Έχει σημασία να δείξουμε στο παιδί ότι ό,τι και να αποφασίσει να κάνει, δεν θα ενοχληθούμε. Διαφορετικά, αν ξέρει ότι θα ενοχληθούμε αν δεν φάει, τότε είναι ικανό να μείνει νηστικό μόνο και μόνο για να μάς προκαλέσει.
“..σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να παρουσιάσουμε στο παιδί τη συνέπεια σαν τιμωρία.”
Την επόμενη φορά λοιπόν που το παιδί σας θα κάνει κάτι μη αποδεκτό, προσπαθήστε να μην πείτε τίποτα, απλώς ενεργήστε. Χωρίς φωνές, χωρίς παρατηρήσεις, χωρίς προσβολές και πολλές εξηγήσεις. Η πράξη σας και μόνο, αρκεί για να δείξει στο παιδί τί αναμένετε από αυτό, την επόμενη φορά.
“Την επόμενη φορά λοιπόν που το παιδί σας θα κάνει κάτι μη αποδεκτό, προσπαθήστε να μην πείτε τίποτα, απλώς ενεργήστε. Χωρίς φωνές, χωρίς παρατηρήσεις, χωρίς προσβολές και πολλές εξηγήσεις.”
Τέλος, να σημειώσουμε ότι ο τρόπος διαπαιδαγώγησης που περιγράφεται παραπάνω μπορεί να εφαρμοστεί σε παιδιά έως 11-12 ετών περίπου. Μετά από αυτή την ηλικία, το παιδί ξεκινά να μπαίνει στην προεφηβεία και στην εφηβεία, όπου είναι άλλοι πια οι τρόποι επικοινωνίας που χρησιμοποιούμε για να συνεννοούμαστε μαζί του και έχει αποκτήσει και το ίδιο πιο πολύπλοκη σκέψη και καλύτερη εξοικείωση με τους κανόνες της σωστής κοινωνικής συμπεριφοράς.
*Είναι κρίσιμο στα πλαίσια της εκπαίδευσης των παιδιών μας, να τους δίνουμε πάντα μία δεύτερη ευκαιρία να κάνουν το σωστό. Επομένως, όποια συνέπεια και αν είχε κάποια πράξη τους, θα ξέρουν ότι είναι στο χέρι τους αν συμπεριφερθούν σωστά, την επόμενη φορά να την αποφύγουν.