Ενεργητική ακρόαση: Ένα εργαλείο για να ανοίξουμε την πόρτα της επικοινωνίας με τα παιδιά μας και να την κρατήσουμε ανοιχτή

Σε μία λεκτική επικοινωνία, υπάρχει ο ομιλητής και ο ακροατής.

Στην ενεργητική ακρόαση, αυτός που λαμβάνει την επικοινωνία δεν είναι παθητικός ακροατής αλλά ενεργητικός. Ενεργεί δηλαδή, με σκοπό να καταλάβει τί ακριβώς του είπε ο ομιλητής.

Πολλές φορές, στην επικοινωνία μας με κάποιον, μπορεί να καταλάβουμε κάτι διαφορετικό από αυτό που εννοούσε ο ομιλητής. Επομένως, διευκρινίζοντας αν αυτό που καταλάβαμε είναι αυτό που εννοούσε ο ομιλητής, μπορούμε να είμαστε ήσυχοι ότι λάβαμε σωστά το μήνυμα.

Στην ενεργητική ακρόαση λοιπόν, ο ακροατής προσπαθεί να εξακριβώσει αν κατάλαβε καλά. Πώς το κάνει αυτό; Λέγοντας στον ομιλητή τί κατάλαβε, με δικά του λόγια, ώστε ο ομιλητής να του το επιβεβαιώσει,χωρίς φυσικά να ‘παπαγαλίζει’.

Επαναλαμβάνοντας με δικά του λόγια τί ήταν αυτό που νομίζει ότι άκουσε, ο ακροατής δεν πρέπει να προσφέρει κάποια δική του άποψη, θέση, ανάλυση ή συλλογισμό. Επαναλαμβάνει μόνο αυτό που κατάλαβε πως εννοούσε ο ομιλητής, και τίποτα άλλο.

• Παιδί (με ενθουσιασμό): Μπαμπά, σήμερα μου είπε η δασκάλα μου ότι κάνω πολύ ωραία σχήματα με τους μαρκαδόρους!
• Μπαμπάς: Βλέπω ότι είσαι ενθουσιασμένος που η δασκάλα σου είπε ότι κάνεις ωραία σχήματα ε;
• Παιδί: Ναι, χάρηκα πολύ όταν μου το είπε.

Ο μπαμπάς κατάλαβε σωστά τη χαρά και τον ενθουσιασμό του παιδιού που έλαβε ένα καλό σχόλιο από τη δασκάλα του και το επιβεβαίωσε.

• Παιδί: ο προπονητής δε με έβαλε στην ομάδα του μπάσκετ…
• Μπαμπάς: Απογοητεύτηκες λίγο που ο προπονητής δεν σε επέλεξε για την ομάδα του μπάσκετ ε;
• Παιδί: Ναι! Λες και οι άλλοι είναι καλύτεροι από εμένα. Αν και κάποιοι παίζουν όντως καλά..
• Μπαμπάς: Υπάρχουν κάποιοι που παίζουν καλό μπάσκετ στην ομάδα δηλαδή;
• Παιδί: Ναι, ίσως και καλύτερα από εμένα. Στο βόλευ όμως κανείς δε με φτάνει!
• Μπαμπάς: Ακούγεται σαν να σου αρέσει περισσότερο το βόλευ.
• Παιδί: Ναι, όντως μου αρέσει περισσότερο από το μπάσκετ. Και εκεί, δε με φτάνει κανένας! Ίσως να καταφέρω να μπω σε αυτή την ομάδα.
• Μπαμπάς: Φαίνεται σαν να προτιμάς να μπεις στη ομάδα του βολεϋ απ’ό,τι στου μπάσκετ. Σου το εύχομαι λοιπόν.

Ο μπαμπάς ένιωσε την απογοήτευση της κόρης του και την αναπαρήγαγε χωρίς να κρίνει ή να της προτείνει λύσεις ώστε να μπει στην ομάδα του μπάσκετ.

Αν ο μπαμπάς είχε αντιδράσει τυπικά όπως πχ. ‘Μα γιατί δεν σε έβαλε στην ομάδα του μπάσκετ! Θα πάω να του μιλήσω αύριο!‘ μπορεί το παιδί να μην αντιλαμβανόταν ποτέ ότι στην πραγματικότητα ενδιαφερόταν περισσότερο για το βόλεϊ. Αναλύοντας τα συναισθήματά του, μέσα από τη συνομιλία με τον μπαμπά του, κατάλαβε και εκείνο ότι ενδιαφέρεται περισσότερο για την ομάδα του βόλεϊ.

Ο μπαμπάς, δεν χρειάστηκε να λύσει το πρόβλημα για το παιδί του, βοήθησε όμως το παιδί του να το λύσει μόνο του. Αφουγκράστηκε την απογοήτευσή του, άνοιξε τον διάλογο και παρότρυνε την κόρη του να μιλήσει παραπάνω για το θέμα που την απασχολούσε.

Συχνά, τα παιδιά μας, όταν επικοινωνούν μαζί μας, το κάνουν για να εκφράσουν κάποιο συναίσθημά τους.

Πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι μπορούν να αποφύγουν ένα συναίσθημα αν το καταπιέσουν, το βάλουν στην άκρη, το ξεχάσουν ή το αγνοήσουν.

Όμως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Οι άνθρωποι ελευθερώνονται και λυτρώνονται από συναισθήματα που τους προβληματίζουν όταν ενθαρρύνονται να τα εκφράσουν ανοιχτά.

Η ενεργητική ακρόαση υποστηρίζει αυτή την ανοιχτή έκφραση. Δεν βοηθάει τα παιδιά μόνο να εκφράσουν αυτό που νιώθουν αλλά και να το καταλάβουν. Και αφότου έχουν εκφράσει τα αρνητικά συναισθήματά τους, αυτά ως δια μαγείας εξαφανίζονται!

Ακόμα και αν δεν είχε καταλήξει στην λύση να μπει στην ομάδα του βόλεϊ, το παιδί θα είχε θέσει το θέμα που το απασχολούσε ενώπιον του μπαμπά του και θα το είχε ‘αντιμετωπίσει’ συναισθηματικά.

‘Απογοητεύτηκα που δεν μπήκα στην ομάδα του μπάσκετ αλλά κάποια παιδιά παίζουν καλύτερα, άρα δικαίως δεν μπήκα.‘

Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να αποδεχτεί το συναίσθημά του και να προχωρήσει παρακάτω χωρίς να του προκαλέσει τραύμα.

Η ενεργητική ακρόαση έχει αρκετές αρετές:

• Βοηθά τα παιδιά να μην φοβούνται τα αρνητικά τους συναισθήματα. Όταν ο γονιός δείχνει με την ενεργητική ακρόαση ότι αποδέχεται τα συναισθήματα του παιδιού, μαθαίνει και το παιδί να αποδέχεται τα συναισθήματά του.
• Προωθεί τις “ζεστές” σχέσεις γονιών-παιδιών. Όταν ο γονιός ‘μπαίνει στη θέση του παιδιού’ προσπαθώντας να το καταλάβει, το παιδί αναπτύσσει θετικά συναισθήματα για τον γονιό.
• Διευκολύνει τα παιδιά να λύσουν τα προβλήματά τους. Οι άνθρωποι λύνουν ευκολότερα ένα πρόβλημα όταν μπορούν να το επικοινωνήσουν και να το εκφράσουν ανοιχτά σε κάποιον, που είναι έτοιμος ν’ακούσει, απ’ό,τι αν το σκεφτούν απλώς μόνοι τους.
• Κάνει τα παιδιά πιο δεκτικά στο να ακούσουν τη ‘θέση’ και τις απόψεις των γονιών. Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να δουν τα πράγματα από την πλευρά των γονιών, όταν οι γονείς έχουν προσπαθήσει να τα δουν από την πλευρά των παιδιών πρώτα, χωρίς αυτό να σημαίνει χειραγώγηση.
• Θέτει την ευθύνη για τη λύση ενός προβλήματος του παιδιού στο παιδί, παίρνοντάς την από τα χέρια του γονιού. Όταν οι γονείς χρησιμοποιούν την ενεργητική ακρόαση με τα παιδιά τους, τα παιδιά αρχίζουν να σκέφτονται από μόνα τους για τα δικά τους προβλήματα. Αρχίζουν να αναλύουν τα προβλήματά τους, με αποτέλεσμα να φτάνουν σε μία εποικοδομητική λύση που παρήγαγαν τα ίδια. Με ανάλογο τρόπο θα μπορούν να ενεργήσουν σε κάθε παρόμοια περίπτωση στη ζωή τους.