5 Δεκεμβρίου 2023
Όταν ένα παιδάκι θυμώνει
Ανάγνωση σε 4′
Όταν ένα μικρό παιδί θυμώνει, συνήθως κρύβεται κάποιο άλλο συναίσθημα πίσω από τον θυμό του, όπως ο φόβος, η ζήλεια, η λύπη. Ο θυμός είναι η άμεση αντίδραση σε μία κατάσταση που κάνει το παιδί να νιώθει ότι απειλείται. Το παιδί χρησιμοποιεί τον θυμό για να αμυνθεί απέναντι σε αυτή την απειλή, κάτι που θα το κάνει να νιώσει λιγότερο αβοήθητο και να αισθανθεί ότι σε έναν βαθμό, έχει τον έλεγχο της κατάστασης.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κατανοεί τα συναισθήματα που βρίσκονται κάτω από τον θυμό και ακόμα λιγότερο, ότι γνωρίζει τον τρόπο που μπορεί να τα αντιμετωπίσει. Το ξέσπασμα από μόνο του, μπορεί να απαλύνει τον ίδιο το θυμό, αλλά δεν θα κάνει τα δύσκολα συναισθήματα που νιώθει το παιδί να εξαφανιστούν. Εκεί, το παιδί χρειάζεται τη δική μας βοήθεια.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε λοιπόν τα παιδιά μας να μάθουν να ελέγχουν τον θυμό τους και να βρίσκουν λύσεις στα πραγματικά προβλήματα που τα απασχολούν;
Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να σκεφτούμε ποια είναι η δική μας αντίδραση όταν το παιδί μας θυμώνει. Θυμώνουμε κι εμείς; Του λέμε να μη θυμώνει; Το τιμωρούμε; Υποτιμούμε τον λόγο που το έκανε να θυμώσει; (πχ. ‘έλα, δεν έγινε και τίποτα’),το στέλνουμε στο δωμάτιο του μόνο του να ηρεμήσει και να σκεφτει. Όλα αυτά είναι φυσιολογικές αντιδράσεις που μπορεί να έχουμε στην προσπάθειά μας να κάνουμε το θυμό του παιδιού μας να εξαφανιστεί, αλλά δυστυχώς, με αυτές δεν καταφέρνουμε ούτε να βοηθήσουμε το παιδί μας να ηρεμήσει, ούτε να του δείξουμε πώς να χειρίζεται τον θυμό του, ούτε να λύνει τα προβλήματα που το απασχολούν.
Με το να λέμε στο παιδί μας να μη θυμώνει, του διδάσκουμε ότι ο θυμός δεν είναι αποδεκτός, ενώ αυτό που θα έπρεπε να του διδάσκουμε είναι όχι ότι ο θυμός δεν είναι αποδεκτός, αλλά ότι οι πράξεις που μπορεί ο θυμός να προκαλέσει δεν είναι αποδεκτές (να χτυπήσει το αδερφάκι του ή εμάς, να σπάσει κάτι, κτλ.). Όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά! Αν θυμώσουμε κι εμείς και το τιμωρήσουμε, το παιδί μαθαίνει ότι ο θυμός είναι ένα επικίνδυνο συναίσθημα που μπορεί να οδηγήσει σε μη αποδοχή, τιμωρία και μπελάδες. Αν υποτιμήσουμε το θυμό του παιδιού μας, το παιδί σκέφτεται ότι αφού δεν θα έπρεπε να θυμώσει με αυτό που έγινε, ο θυμός του και τα δύσκολα συναισθήματα που τον προκάλεσαν είναι ένα δικό του ελάττωμα, ότι δηλαδή κάτι δεν πάει καλά με το παιδί. Αυτό, υπονομεύει την αυτοπεποίθησή του σημαντικά.
Η έκφραση του θυμού ενός παιδιού, θα έπρεπε να αποτελεί για εμάς ένα καμπανάκι. Το παιδί ξεσπάει θέλοντας να μάς δείξει πόσο θυμωμένο είναι, πόσο πολύ ζορίζεται με κάποια συναισθήματα που δεν μπορεί απαραίτητα να ερμηνεύσει. Αν λοιπόν την κρίσιμη στιγμή σταθούμε δίπλα του, δείξουμε στο παιδί ότι καταλαβαίνουμε πόσο θύμωσε και του πούμε ότι είμαστε εδώ για να το βοηθήσουμε, έχουμε κάνει το πρώτο κρίσιμο βήμα για να βοηθήσουμε το παιδί να ηρεμήσει.
Το παιδί θα νιώσει ότι το περιβάλλον είναι ασφαλές για να μπορέσει να βιώσει και τελικά να διαχειριστεί τα συναισθήματα κάτω από τον θυμό του. Εξάλλου, έχει δίπλα του έναν ενήλικο που το καταλαβαίνει. Αυτό που θέλουν τα παιδιά λοιπόν είναι κατ’αρχάς να εισακουστούν, να αισθανθούν ότι έχουν κάποιο σύμμαχο στην προσπάθειά τους να χειριστούν μία δύσκολη κατάσταση και όχι έναν αντίπαλο, που τους λέει πώς θα πρέπει ή δεν θα πρέπει να νιώθουν. Ακόμα και αν ο λόγος που το παιδί θύμωσε στα δικά μας μάτια φαίνεται ασήμαντος, για το παιδί, μπορεί να φαίνεται ότι είναι το τέλος του κόσμου.
Εφόσον έχουμε δώσει το παρόν στη δύσκολη στιγμή και έχουμε δηλώσει την πρόθεσή μας να σταθούμε δίπλα στο παιδί, προκειμένου να το βοηθήσουμε να μάθει να ελέγχει το θυμό του, μπορούμε να του προτείνουμε ορισμένες εναλλακτικές λύσεις για να τον εκφράσει, όπως με το να χτυπάει τα πόδια του με δύναμη στο πάτωμα, να ζουλάει κάποιο λούτρινο παιχνίδι ή να πετάει μαξιλάρια.
Τώρα είναι η ώρα να συζητήσουμε μαζί του πιθανές λύσεις στο πραγματικό πρόβλημα που υπάρχει (το πρόβλημα δεν είναι ο θυμός).
Δεδομένου ότι έχουμε δημιουργήσει μία ασφαλή ατμόσφαιρα για όλους, μπορούμε να προσκαλέσουμε το παιδί να συζητήσει τον λόγο που θύμωσε. Αν δεν ξέρουμε ποιος είναι ο λόγος, μπορούμε πάντα να πούμε ‘πω πω, βλέπω ότι θύμωσες πάρα πολύ! Πες μου λίγο περισσότερα για να καταλάβω.’ Αν το παιδί φύγει μακριά μας, κλειστεί σε ένα δωμάτιο και μας πει να φύγουμε, τότε μπορούμε να του πούμε ότι θα κάνουμε ένα βήμα πίσω για να του δώσουμε χώρο, αλλά ότι είμαστε πάντα εκεί όταν είναι έτοιμο για μία αγκαλιά. Δεν πρέπει να αφήσουμε το παιδί μόνο του με τα δύσκολα συναισθήματα που αντιμετωπίζει.
Πολλοί γονείς νομίζουν ότι με το να δείχνουν κατανόηση και να αποδέχονται τα αρνητικά συναισθήματα των παιδιών τους δίνουν χώρο σε αυτά τα συναισθήματα, ενώ θα έπρεπε να τα εξαφανίζουν. Ισχύει όμως το αντίθετο. Όταν υποτιμούμε τα αρνητικά συναισθήματα των παιδιών, όταν τα γελοιοποιούμε, όταν προσπαθούμε να αποσπάσουμε την προσοχή των παιδιών μας από αυτά, τότε τα παιδιά τα καταπνίγουν και τα αποθηκεύουν προσωρινά, αδιαχείριστα. Τα αδιαχείριστα συναισθήματα πάντα έρχονται στην επιφάνεια μετά από λίγο και κάνουν τα παιδιά να επιδεικνύουν προκλητική συμπεριφορά, να θυμώνουν με το παραμικρό, να ζηλεύουν υπερβολικά, να είναι επιθετικά και άλλες παρόμοιες εκφάνσεις που δείχνουν πως κάποιο πρόβλημα παραμένει άλυτο.
Όταν όμως αποδεχόμαστε τα παιδιά μας όπως είναι, και ειδικά με τα δύσκολα συναισθήματά τους, τα ξεσπάσματά τους και την όποια αρνητική συμπεριφορά, εκτός από ανιδιοτελή αγάπη, τους δίνουμε το κουράγιο να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους κατά πρόσωπο και να τις ξεπεράσουν.
Όταν λοιπόν τα παιδιά μας θυμώνουν, πρώτα παραμένουμε ήρεμοι εμείς, ύστερα δείχνουμε ενσυναίσθηση, δείχνοντας στα παιδιά μας ότι τα καταλαβαίνουμε και βοηθώντας τα να ηρεμήσουν, και τέλος, είμαστε δίπλα τους να συζητήσουμε το όποιο πρόβλημα τα απασχολεί.